6 sierpnia 2025 roku w miejskim oddziale Muzeum Oręża Polskiego przy ul. Armii Krajowej 13 zaprezentowano wyjątkowe eksponaty, które wzbogaciły zbiory placówki o cenne pamiątki związane z historią Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej. Dzięki wsparciu Polskiej Żeglugi Morskiej oraz Fundacji Publico Mare do muzeum trafił m.in. kompletny wyjściowy mundur marynarza z lat 50. XX wieku oraz wyjątkowe artefakty związane z okrętem podwodnym ORP „Sęp”.

W skład unikatowego munduru, który należał do starszego marynarza Czesława Maziarza, wchodzą: kurtka z naszywkami specjalizacji i stopnia, spodnie, koszula, furażerka z orłem, czapka letnia i zimowa z pieczęciami produkcyjnymi z 1951 roku. Na kurtce znajduje się także odznaka „Wzorowy Marynarz” wz. 1951. Do munduru dołączono oryginalną książeczkę wojskową, przepustkę oraz trzy czarno-białe fotografie. Jak podkreśla dyrektor muzeum, Aleksander Ostasz, lata 50. XX wieku były okresem intensywnej odbudowy i reorganizacji sił morskich, co miało odzwierciedlenie również w umundurowaniu marynarzy. Nowy eksponat w znaczący sposób uzupełnia dotychczasową kolekcję marynarską muzeum.

Kolejną prezentowaną pamiątką jest metalowa, ozdobna plakieta pochodząca z okrętu podwodnego ORP „Sęp”, przedstawiająca nieznanego marynarza. Na odwrocie znajduje się dedykacja: „Na pamiątkę koledze razem spędzonych chwil w szkole – kolega Zuk, 04.03.1954 r.”.

Do zbiorów trafił także model ORP „Sęp” z napisem: „Ludwik Herczak – 25 lat służby w Marynarce Wojennej, Gdynia 1970 rok”. To pamiątka po Ludwiku Herczaku-Osmolińskim, powstańcu warszawskim, pionierze Kołobrzegu, marynarzu i społecznym działaczu, którego losy są wyjątkowym świadectwem historii Polski XX wieku.

Urodzony 7 sierpnia 1928 roku w Warszawie, Ludwik Herczak-Osmoliński walczył w Powstaniu Warszawskim jako łącznościowiec w III Obwodzie „Waligóra” AK, a do Kołobrzegu trafił już w kwietniu 1945 roku. Był jednym z pierwszych osadników nad Parsętą, a po zakończeniu służby wojskowej w marynarce podjął pracę we flocie rybackiej. To właśnie on założył w mieście Klub Pioniera (legitymacja nr 1), a jego nazwisko zapisało się również w historii miasta jako bohatera – uratował z kanału portowego czteroletniego Aleksandra Kwaśniewskiego. Późniejszy prezydent Polski wielokrotnie publicznie mu za to dziękował.

Na wystawie znalazło się również unikalne zdjęcie komandora Stanisława Mieszkowskiego – oficera Marynarki Wojennej zamordowanego w pokazowym procesie politycznym w latach 50. – wraz z żoną Anną Marią Krasuską. Fotografia pochodzi z lat 30. XX wieku i ukazuje komandora jeszcze w stopniu porucznika.

Wszystkie eksponaty stanowią cenne świadectwa historii polskiej Marynarki Wojennej, a także losów ludzi, którzy ją tworzyli – często w trudnych i dramatycznych okolicznościach. To także kolejny krok w dokumentowaniu roli Kołobrzegu jako miasta o bogatych, choć często zapomnianych, tradycjach morskich.

Historia garnizonu Kołobrzeg
Po zakończeniu walk o miasto, Kołobrzeg przejęły wojska radzieckie. 31 maja 1945 roku miasto przejęła administracja polska z rąk płk. Bobirenko. Władzę objął pierwszy prezydent - Stefan Lipicki. 15 grudnia 1945 roku w Kołobrzegu przy ul. Rybackiej powstała strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Pierwszym dowódcą był kpt. Jan Mikoszewski. 25 maja 1945 roku do Kołobrzegu dyslokowano ze Szczecina dwie jednostki artylerii 12. DP: 34. Pułk Artylerii Lekkiej, który miał stacjonować w koszarach przy ul. Szczecińskiej oraz 15. Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej, który trafił do koszar przy ul. Koszalińskiej. Dowódcą 34. Pułku był mjr Antoni Kopyłowicz, który został jednocześnie pierwszym powojennym dowódcą Garnizonu Kołobrzeg, dodajmy: polskim dowódcą, bowiem do tej pory funkcję tę pełnili oficerowie radzieccy.

Od 1949 roku Kołobrzeg zaczyna zapełniać się żołnierzami Wojska Polskiego. 30 marca 1949 roku na postawie rozkazu ministra obrony narodowej dokonano przeformowania 8. DP na etat 8. Zmotoryzowanej DP, która w maju i czerwcu 1949 roku została przesunięta z okolic Łodzi na Pomorze Środkowe. Podporządkowano ją dowódcy nowo sformowanemu 1. KPanc. To nie koniec zmian. Lata 50-te były rekordowe, jeśli idzie o zapełnienie Kołobrzegu wojskiem. I tak 12 czerwca 1950 roku zapadła decyzja o sformowaniu Ruchomego Warsztatu Naprawy Sprzętu Artyleryjskiego Nr 2, przy ul. Koszalińskiej, a 91. Pułk Artylerii Przeciwpancernej przeformowano na nowy etat i podporządkowano bezpośrednio Dowódcy OW-II. 17 maja 1950 roku z Rogowa do Kołobrzegu dyslokowano 32. Pułk Zmechanizowany. 34. Pułk Artylerii Lekkiej został przeformowany na 34. Pułk Artylerii Haubic. 

Pod koniec 1957 roku, stan jednostek Wojska Polskiego w Kołobrzegu wyglądał następująco: 32. Pułk Zmechanizowany – JW 1746 Kołobrzeg, 103. Dywizjon Artylerii Haubic 8. DZ, 104. Dywizjon Artylerii Haubic, 8. DZ 48. Szkolna Bateria Artylerii 8. DZ, 39. Batalion Medyczno-Sanitarny 8. DZ, 2. Dywizyjny Warsztat Uzbrojenia 8. DZ, Dowództwo 3. Brygady Obrony Wybrzeża, 15. Batalion Obrony Wybrzeża, 18. Batalion Szkolny, 54. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej.

Marynarka Wojenna
Port Wojenny Kołobrzeg utworzono w 1947 roku, był bazą Marynarki Wojennej, ale też punktem zaopetrzenia i logistyki. W 1958 powstał 4. Dywizjon Trałowców, którego celem było oczyszczanie wód z min morskich. Funkcjonował on do roku 1989. W 1958 zapoczątkowano również Morską Jednostkę Rakietową, nowoczesną jak na owe czasy. Odpowiedzialna była za obronę wybrzeża przed zagrożeniami ze strony morza, w tym atakami okrętów rakietowych. Jednostka została rozwiązana na początku lat 80-tych w ramach reorganizacji Marynarki Wojennej.

W roku 1971 do Portu Wojennego Kołobrzeg dołączył Okręt Szkoleniowy "Wielkopolska". Był to okręt przenzaczony do szkolenia młodych marynarzy i kadry oficerskiej Marynarki Wojennej. Kołobrzeg stał się w tym okresie jednym z głównych portów dla jednostek szkoleniowych marynarki. Okręt został wycofany ze służby w 1991 roku. Dodatkowo w roku 1955 powołano Pułk Artylerii Przeciwlotniczej, który pełnił istotną rolę w kontekście Marynarki Wojennej, mając za zadanie obronę wybrzeża przed atakami powietrznymi i innymi potencjalnymi zagrożeniami. Pułk rozwiązano w 1992 roku, a część jego struktur przeniesiono do innych garnizonów w kraju. W 1960 roku do Kołobrzegu przeniesiono Bałtycki Dywizjon Okrętów Pogranicza (BDOP). Był to morski samodzielny pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza. W 1965 roku przemianowany na 32. Dywizjon Okrętów Pogranicza. Od 1967 podporządkowany został Morskiej Brygadzie Okrętów Pogranicza, a w 1972 przekazany został dowództwu Marynarki Wojennej. Następnie jako Bałtycki Dywizjon Straży Granicznej działał do 1 stycznia 2000 roku, kiedy to został zniesiony.

Inną częścią Wojsk Lądowych sprzężonych z Portem Wojennym Kołobrzeg był Punkt Oparcia Marynarki Wojennej (POMW), który pełnił rolę organizacyjną i koordynującą działania Marynarki Wojennej w regionie. Był odpowiedzialny za funkcjonowanie portu wojennego, transport jednostek i logistykę. POMW funkcjonował do końca lat 80-tych, kiedy Kołobrzeg stracił część swojej roli jako kluczowy punkt Marynarki Wojennej.

W 1991 roku sformowano Komendę Portu Wojennego Kołobrzeg (KPWK) oraz 16. Dywizjon Kutrów Zwalczania Okrętów Podwodnych. Bazowało tu 11 kutrów projektu 918M, 2 okręty ratownicze ORP "Zbyszko" i ORP "Maćko", holownik H-9 oraz barka paliwowa B-3. KPWK rozformowano 31 grudnia 2006 roku, a w miejscu dawnego portu wojennego powstał Punkt Bazowania Kołobrzeg (PBK) podlegający 8. Flotylli Obrony Wybrzeża
 

Apel do darczyńców

Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu nieustannie poszukuje pamiątek związanych z Marynarką Wojenną RP oraz historią Garnizonu Kołobrzeg. Osoby posiadające tego typu zbiory, dokumenty lub przedmioty, które mogłyby wzbogacić kolekcję muzeum, proszone są o kontakt:

📧 muzeum@muzeum.kolobrzeg.pl, alekost@wp.pl
📞 601 402 400