23 maja 1255 roku dwaj właściciele ziemi kołobrzeskiej, biskup kamieński Herman von Gleichen oraz książę dymiński Warcisław III, wydali dokument lokacyjny nowego ośrodka miejskiego. Jako podstawę prawną lokacji Kołobrzegu wskazano prawo lubeckie.
W XIII wieku Kołobrzeg, znajdujący się w Budzistowie, jako ośrodek polityczno-gospodarczy zaczął odczuwać konkurencję nowych, dynamicznie rozwijających się miast, zakładanych na południowym wybrzeżu Bałtyku, zwłaszcza na zachód od Parsęty. Akcja lokacyjna niosła ze sobą nowe formy ustrojowe, liberalizację stosunków prawnych i społecznych, zapoczątkowała przemiany społeczne, gospodarcze i kulturowe. W zderzeniu z tym nurtem, wydaje się, że stary Kołobrzeg od samego początku był na pozycji straconej. Decydowało o tym wiele elementów, jak położenie, układ wewnętrzny, możliwości dalszego rozwoju, potencjał ludnościowy, zależności polityczno-gospodarcze. Nowe miasto było tego pozbawione. Zostało założone na surowym korzeniu, 2 kilometry w dół Parsęty. Ciekawie opisał to prof. M. Rębkowski: „W miejsce wczesnośredniowiecznego, policentrycznego zespołu grodowo-miejskiego, na który składał się gród, podgrodzia i pobliskie osady podgrodowe, a którego układ przestrzenny narastał przez kilka stuleci, powstało jednolite przestrzennie miasto o regularnym planie (…). W tym jednorodnym przestrzennie organizmie miała się odtąd kumulować większość funkcji centralnych rozłożonych uprzednio na poszczególne człony zespołu grodowego. W jego wnętrzu, infra muros, wykształcił się też nowy model relacji żywych i umarłych, związany z lokalizacją cmentarza w centrum miasta, przy jedynym kościele parafialnym Kołobrzegu”.