16 kwietnia 1945 r. samoloty słynnego, brytyjskiego dywizjonu „Dambusters” – No. 617 Squadron RAF, w śmiałym rajdzie pojawiły się nad dzisiejszym Kanałem Piastowskim w Świnoujściu (wówczas: Kaiserfahrt). Celem ataku Avro Lancasterów stał się między innymi stojący tam po wycofaniu z Bałtyku, niemiecki pancernik kieszonkowy „Lützow”. Misja została zakończona sukcesem – charaktertyzujący się pełną wypornością 16200 BRT okręt spoczął na mieliźnie. Pozostał tam praktycznie do zakończenia II wojny światowej.

Pancernik kieszonkowy (ciężki krążownik) „Lützow” zwodowany został jako „Deutschland” w kilońskiej stoczni Deutsche Werke 19 maja 1931 r. Do służby w Kriegsmarine wszedł 1 kwietnia 1933 r., krótko po oficjalnym rozpoczęciu przez Niemcy sprzecznej z ustaleniami Traktatu Wersalskiego remilitaryzacji. Długa na 186 m, rozwijająca prędkość maksymalną 28,5 węzła jednostka, której uzbrojenie główne stanowiło sześć dział kalibru 280 mm oraz osiem kalibru 150 mm, w pierwszy rejs bojowy wypłynęła w 1936 r. zabezpieczając działania niemieckiego kontyngentu, uczestniczącego w wojnie domowej w Hiszpanii. Rok później okręt stał się celem ataku dwóch, pilotowanych przez Rosjan, republikańskich bombowców, załoga poniosła pierwsze straty. W odwecie pancernik ostrzelał miasto Almeria.

1936 rok. Lützow jeszcze jako Deutschland
Domena publiczna

Działania w trakcie II wojny światowej „Lützow” (zmiana nazwy nastąpiła 25 stycznia 1940 r.) rozpoczął w pełni podczas ataku III Rzeszy na Skandynawię, w kwietniu 1940 r. W czasie działań na wodach norweskich został poważnie uszkodzony m.in. przez okręt podwodny Royal Navy. Rok później, w fiordzie Trondheim, w kadłub trafiła kolejna, brytyjska torpeda, tym razem zrzucona przez samolot. W grudniu 1942 r. okręt uczestniczył w polowaniu na konwoje koalicji antyhitlerowskiej na Morzu Barentsa. Niedługo potem skierowano go na Bałtyk, gdzie zaczął być wykorzystywany do szkolenia marynarzy Kriegsmarine.

8 lutego 1945 r. baterie „Lützowa” wsparły ogniem niemiecki garnizon oblężonego przez Armię Czerwoną Fromborka. Na początku kolejnego miesiąca, wraz z siostrzanym „Admirałem Scheerem” ostrzeliwał wojska polskie i radzieckie, szturmujące między innymi Kołobrzeg. Kolejnym etapem służby stała się dla załogi Zatoka Gdańska skąd, po działaniach osłonowych w ramach wielkiej operacji ewakuacyjnej pod kryptonimem „Noc Walpurgii”, popłynął w kierunku ujścia Świny.

Atak brytyjskich bombowców, w lukach których znajdowały się ciężkie bomby Tallboy, na dobre unieruchomił „Lützowa” w wodach Kanału Piastowskiego. Warto zaznaczyć, że nalot z 16 kwietnia 1945 r. stanowił drugie podejście RAF. Po raz pierwszy, 3 dni wcześniej, atak okazał się niemożliwy ze względu na niski pułap chmur. Mimo zatopienia część uzbrojenia pancernika, nadal pozostająca ponad powierzchnią wody, wykorzystana została jako artyleria stacjonarna w bojach o Festung Swinemünde.

Uszkodzony przez torpedę „Lützow” 14 kwietnia 1940 w Kilonii
 Bundesarchiv, Bild 101II-MN-1038-06 / Meisinger / CC-BY-SA 3.0  

4 maja 1945 r., po wystrzeleniu ostatnich pocisków, „Lützow” został wysadzony i porzucony przez załogę. Po zakończeniu wojny Rosjanie przeholowali wrak na Bałtyk gdzie służył jako okręt-cel. Zatonął 22 lipca 1947 r. w rejonie Świnoujścia; wrak spoczywa na głębokości ok 115 m.

Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu posiada w zbiorach największą kolekcję artefaktów związanych z pancernikiem, który brał aktywny udział w bojach o nasze miasto. Na wystawie głównej Oddziału Dzieje Oręża Polskiego oglądać można oryginalną łuskę amunicji kalibru 280 mm, uzupełnioną pełnowymiarową repliką pocisku (obiekt ma ponad 2,5 m wysokości). Oprócz tego w naszych zbiorach znajdują się elementy okrętu wydobyte podczas prac prowadzonych przy realizacji zadania „Modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin do głębokości 12,5 m”, przekazane nam przez Urząd Morski w Szczecinie. Część z nich jako depozyty prezentowana jest w Muzeum Historii Twierdzy Świnoujście, znajdującego się na Forcie Zachodnim oraz w Muzeum Obrony Wybrzeża znajdującego się w Forcie Gerharda.

Warto zaznaczyć, że ostatnie, spektakularne ślady po kwietniowym nalocie RAF, odnaleziono we wrześniu ubiegłego roku. Wówczas podczas prowadzonych prac w Kanale Piastowskim zlokalizowano niewybuch bomby Tallboy.