16 kwietnia 1945 r. Armia Czerwona i towarzyszące jej Wojsko Polskie rozpoczęły realizację założeń Operacji Berlińskiej oraz Operacji Łużyckiej – jak miało się okazać, finałowych, tak dużych przedsięwzięć militarnych w Europie czasów II wojny światowej. Pierwszy ich etap stanowiło sforsowanie dwóch, ostatnich, istotnych przeszkód terenowych w drodze do stolicy III Rzeszy: Odry oraz Nysy Łużyckiej. Do tego celu wykorzystano między innymi przyczółki, które siły koalicji antyhitlerowskiej na froncie wschodnim stworzyły już na przełomie stycznia i lutego 1945 r.

Ostateczny kształt nadano ofensywie na początku kwietnia. Decyzją Stawki – naczelnego dowództwa Armii Czerwonej oraz samego Józefa Stalina, do realizacji zadania wyznaczono jednostki wchodzące w skład 1. i 2. Frontu Białoruskiego, którym wcześniej udało się rozbić praktycznie całe siły nieprzyjaciela na Pomorzu, w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej oraz 1. Frontu Ukraińskiego. Łączna liczba zaangażowanych sił i środków opiewała na 2,5 miliona żołnierzy, 7,5 tys. samolotów oraz 5,2 tys. pojazdów pancernych. Po drugiej stronie linii frontu stacjonowało w tym czasie prawie 770 tys. żołnierzy niemieckich, 2,2 tys. samolotów oraz 1,5 tys. wozów pancernych.

W czołówce natarcia znalazły się również 1. oraz 2. Armia Wojska Polskiego liczące w tym okresie łącznie ok. 180 tys. żołnierzy. Zgrupowanie dowodzone przez gen. Stanisława Popławskiego zajęło pozycje wyjściowe nad Odrą, w rejonie Siekierki-Gozdowice 13 kwietnia, natomiast pododdziały podporządkowane gen. Karolowi Świerczewskiemu wraz z 1. Korpusem Pancernym gen. Józefa Kimbara dotarły na wschodni brzeg Nysy Łużyckiej w okolicach Rothenburga i folwarku Wysokie, cztery dni wcześniej. Awangardę 1. Armii Wojska Polskiego stanowiły 1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki oraz 6. pułk piechoty ze składu 2. Dywizji Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego, 2. Armii Wojska Polskiego: 8. oraz 9. Dywizja Piechoty.

Forsowanie Odry przez Polaków rozpoczęło się, nie bez trudności, 16 kwietnia 1945 r. o godz. 5.45 czasu miejscowego. Działania nad Nysą ruszyły o godz. 7.00. Do końca dnia Wojsko Polskie nad Odrą dokonało włamania na głębokość 1,5 km, a na odcinku 1. Frontu Ukraińskiego – do 7 km. Rozpoczął się w ten sposób, realizowany ze zmiennym szczęściem zwłaszcza dla 2. Armii, ostatecznie zwycięski marsz na Berlin, Drezno i w kierunku Łaby.

W zbiorach Muzeum Oręża Polskiego podziwiać można szeroką gamę umundurowania, wyposażenia oraz uzbrojenia używanego przez polskich żołnierzy wiosną 1945 r. Znajdują się wśród nich m.in. kompletne zestawy należące do konkretnych uczestników walk, jak i grupy eksponatów, prezentujące środki bojowe wykorzystywane także przez przeciwnika. Wyposażenie przeprawowe, w tym pojazdy specjalistyczne, podziwiać można z kolei w Muzeum Pamiątek 1. Armii Wojska Polskiego oraz Dziejów Ziemi Mieszkowickiej w Mieszkowicach, przede wszystkim na ekspozycji Muzeum Pamiątek Wojsk Inżynieryjnych 1. Armii Wojska Polskiego w Gozdowicach. MOP sprawuje nad nimi, jak i całym nadodrzańskim Rejonem Pamięci Narodowej, patronat merytoryczny.